Hıdrellez, Orta Asya, Ortadoğu, Anadolu ve Balkanlar’da kutlanan mevsimlik bayramlardan biridir. Hızır günü olarak adlandırılan Hıdırellez günü, dünyada darda kalanların yardımcısı olduğu düşünülen Hızır ile denizlerin hakimi olduğuna inanılan İlyas’ın yeryüzünde buluştukları gün olarak düşünülür ve kutlanır.
Halk arasında ve İslam mitolojisinde bir Hızır geleneği vardır. 6 Mayıs’tan başlayıp 4 Kasım’a kadar olan süre Hızır Günleri adıyla yaz mevsimini, 8 Kasım’dan 5 Mayıs’a kadar olan süre ise Kasım Günleri adıyla kış mevsimini oluşturmaktadır. Bu yüzden 6 Mayıs günü gecesi kış mevsiminin bitip sıcak yaz günlerinin başladığı anlamına gelmektedir.
Hıdrellez, Bulgaristan’da “Ederlez, İderlez, Hıdırellez, Martaval, Mortufal” biçimleriyle söylenir. Nevruz bayramını anımsatır. Halk arasında yaygınlık kazanmış inançlara göre, Hızır ile İlyas kardeşler yılda bir defa beş Mayısı altı Mayısa bağlayan gece karşılaşıyorlarmış. Hızır karada, İlyas suda tehlikede bulunan iyi insanların yardımına koşarlarmış. Bunun için de karada olanlar Hızır Aleyhüsselâm’a, suda, denizde olanlar da İlyas Aleyhüsselam’a dua ederlermiş. Zor durumlarda Hızır’ın yetişmesi ve kurtarması inancı günümüzde de çok yaygındır ve bu inançla bağlantısı olan: “Hızır gibi yetişti”, “Seni Hızır mı gönderdi?” deyimleri halkımız tarafından sık sık kullanılmaktadır.
Hıdrellezden önce her yerde temizlik yapılır, türlü türlü yemekler hazırlanır. Bu bayram için kızlara fistanlar, aile efradına ve kız çocuklarına allı yeşilli yeni elbiseler dikilir.  Hıdrellez mânilerinde esas duygu sevdadır, aşktır.
BULGARİSTAN’DAKİ HIDIRELLEZ KUTLAMA GELENEKLERİ

– Delikanlı kızlar, ormana kekik çiçeği toplamaya gider ve sonra bu çiçeklerle ısıtılmış suda yıkanırlar. 

– Aile bireylerinin sağlıklı ve yılın bereketli olması için yeşil dallar -genellikle söğüt dalı- koparılarak her evin kapısına asılır.

– Köy kenarlarında olan Dilek ağaçlarına mendil asılır veya dilekler kağıda yazılarak ağaç dallarına bağlanır.

– Delikanlı kızlar her evden nişan toplarlar ve onları küçük bir bakırın içine atarak sabahlaması için bir gül ağacının altında bırakırlar.  Bu nişanlar; yüzük, küpe, bilezik veya ev için değerli herhangi bir değerli küçük eşya da olabilir.

– 5 Mayıs gecesi köy meydanında büyük bir ateş yakılır. İhtiyarı, genci herkes ateşin üzerinden atlar. 6 Mayıs sabahı herkes erken uyanıp birkaç kez yeşil çimenlerde tekerlenir. Salıncaklar kurulur. İhtiyarı genci sallanır. Sonra nişan çıkarma töreni gerçekleşir. Köy meydanında veya yeşillik bir alanda halk toplanır ve maniler eşliğinde nişan çıkarılır.

– Maniye göre her delikanlı kız, gelecek yılda kaderini anlar. Evlenip evlenmeyeceğini öğrenir. Müzikli eğlenceler olur, danslar ve yöresel oyunlar sergilenir.

İbram Ahmed